Begrippen
A
Advocaat
Adviseert over en staat cliënten bij in juridische aangelegenheden. Advocaten zijn lid van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) en worden beëdigd in het arrondissement waarin zij kantoor houden. Een advocaat wordt in een procedure ook wel raadsman of raadsvrouw genoemd.
Akte
Een ondertekend geschrift bestemd om tot bewijs te dienen.
Akte van berusting
Een door een advocaat opgesteld en door een procespartij ondertekend geschrift waarmee een procespartij meedeelt dat hij/zij zich neerlegt bij de uitspraak van een rechtbank. Daarnaast wordt met deze akte verzocht een echtscheidingsbeschikking in te schrijven in de registers van de burgerlijke stand, waarmee de echtscheiding definitief wordt.
Algemene voorwaarden
Standaard bedingen die in overeenkomsten kunnen worden opgenomen. Deze worden vaak als bijlage meegestuurd met een contract waarin ernaar wordt verwezen. In algemene voorwaarden staat welke rechten en plichten de partijen naast het contract jegens elkaar hebben.
Alimentatie
Een financiële bijdrage in het levensonderhoud van de alimentatiegerechtigde. De hoogte hiervan wordt vastgesteld aan de hand van een alimentatieberekening.
Appèl
Hoger beroep, ofwel de mogelijkheid om een nieuwe uitspraak te vragen aan een hogere rechter indien men het niet eens is met de eerste gerechtelijke uitspraak.
Appellant
De partij die hoger beroep instelt.
Arrest
Uitspraak van een gerechtshof of de Hoge Raad.
Arrondissement
Het werk- en rechtsgebied van een rechtbank. Nederland is verdeeld in 11 arrondissementen en binnen elk arrondissement is een rechtbank gevestigd.
B
Beroep
Een procedure bij de rechter tegen een overheidsbesluit (op bezwaar).
Beschikking
Een rechterlijke uitspraak in een procedure die begint met een verzoekschrift.
Beslag
Wordt gelegd op vermogensbestanddelen/goederen na toestemming van een rechter, vooruitlopend op een uitspraak over een geschil.
Betekening
De uitreiking van gerechtelijke stukken, zoals bijvoorbeeld een dagvaarding of oproeping, door een deurwaarder aan de geadresseerde persoon.
Bevoegdheid
De vaststelling welke rechter een procedure mag behandelen.
Bewijs
Een document, deskundigenrapport of getuigenverklaring dat/die een standpunt van een partij ondersteunt.
Bezwaar
Procedure tegen bepaald overheidshandelen bij het betreffende overheidsorgaan zelf.
Bodemprocedure
Een gerechtelijke procedure bij de rechtbank waarin een geschil tussen partijen wordt beslist, behalve hoger beroep of cassatie.
Buitengerechtelijke kosten
Kosten die worden gemaakt om een vordering te innen zonder dat er een rechter aan te pas komt. De voor vergoeding in aanmerking komende kosten zijn vastgelegd in het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten (Bik).
C
Cassatie
Bij de Hoge Raad in beroep gaan tegen een arrest.
Comparitie
Een zitting waarbij de rechter de gelegenheid heeft om nadere vragen aan de procespartijen te stellen over een geschil en waarin wordt gekeken of een zaak kan worden geschikt.
Conclusie van antwoord
Het eerste schriftelijke verweer van een gedaagde partij tegen hetgeen een eisende partij in de dagvaarding stelt.
Conclusie van dupliek
Het antwoord van een gedaagde partij op een door de eisende partij bij de rechtbank ingediende conclusie van repliek.
Conclusie van repliek
Een reactie van een eisende partij op hetgeen een gedaagde partij in de conclusie van antwoord heeft aangevoerd.
Curator
- In faillissementen: een door de rechtbank aangewezen persoon die het vermogen van degene die failliet is te gelde maakt en verdeelt over de schuldeisers.
- In familiezaken: een door de rechtbank aangewezen persoon (bijzonder curator) die opkomt voor de belangen van een kind als de ouder/voogd dat niet wil of kan doen.
D
Dagvaarding
Een oproep aan een gedaagde partij om voor het gerecht te verschijnen. Een dagvaarding moet worden betekend door een gerechtsdeurwaarder.
Deurwaardersexploot
Geschrift waarmee een gerechtsdeurwaarder een vordering, beslag, beroep of cassatie bekend maakt en dat aan de persoon waaraan de bekendmaking is gericht wordt betekend (overhandigd).
Dwangsom
Een door de rechter bepaald bedrag dat iemand moet betalen als hij/zij niet voldoet aan een verplichting die hem/haar door de rechter is opgelegd.
E
Echtscheiding
De ontbinding van een huwelijk door een beschikking van een rechter en door inschrijving in de registers van de burgerlijke stand. Een verzoek tot echtscheiding kan door één echtgenoot of door beide echtgenoten gezamenlijk worden ingediend.
Echtscheidingsconvenant
Een overeenkomst gesloten tussen echtgenoten die wensen te scheiden en waarin afspraken worden vastgelegd over bijvoorbeeld de echtelijke woning, alimentatie, pensioen etc.
Eerste instantie (eerste aanleg)
Een gerecht waar met een procedure wordt gestart (meestal de rechtbank).
Eiser
Degene die door middel van een dagvaarding een procedure begint.
Enquête
Een zitting waarin de rechter getuigen hoort.
Executie van een vonnis
De uitvoering van een arrest, vonnis of beschikking met behulp van een deurwaarder als vrijwillige uitvoering achterwege blijft.
F
Failliet
Degene die in staat van faillissement verkeert.
Faillisement
Op verzoek van een schuldeiser of de schuldenaar zelf kan door de rechter een algeheel beslag op het vermogen van een schuldenaar worden aangevraagd (een faillissement). Een faillissement wordt uitgesproken als de schuldenaar in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen (en meerdere schuldeisers onbetaald laat). Door de rechtbank wordt dan een curator aangewezen die belast is met het beheer en de beschikking heeft over het vermogen van de schuldenaar (de boedel).
G
Gedraagde
De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een procedure.
Geïntimeerde
De gedaagde in hoger beroep.
Gemachtigde
Iemand die als vertegenwoordiger namens een partij optreedt in een procedure waarin het optreden van een advocaat niet is vereist.
Gerecht
Rechtsprekende instantie, bijvoorbeeld de rechtbank, het gerechtshof, de Hoge Raad, etc.
Gerechtsdeurwaarder
Een bij koninklijk besluit benoemde openbaar ambtenaar die ambtshandelingen verricht (het uitbrengen van dagvaardingen, het verrichten van ontruimingen, inbeslagnemingen etc.). Een gerechtsdeurwaarder is lid van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG).
Gerechtshof
Het gerecht dat zaken in hoger beroep behandelt. Nederland kent vier gerechtshoven.
Grief
Een in hoger beroep aangevoerd bezwaar tegen een eerdere uitspraak.
Griffierecht
De kosten die aan de rechtbank moeten worden betaald bij de start van een procedure. De hoogte van deze kosten varieert en hangt af van de zaak zelf, het inkomen en of de procespartij een particulier of een rechtspersoon is.
Grosse
Een gewaarmerkt afschrift van een uitspraak van de rechter die ten uitvoer kan worden gelegd.
H
Hoger beroep
Het opnieuw behandelen van een zaak waarin door de rechtbank een beslissing is genomen door een hogere rechter, meestal het gerechtshof.
Huwelijksgoederenregister
Een openbaar register bij de rechtbank waarin op verzoek van partijen wordt opgenomen of er huwelijkse voorwaarden zijn opgemaakt of dat er een verzoekschrift tot echtscheiding is ingediend.
I
Insolventie
Een ander woord voor faillissement.
J
Jurisprudentie
Het geheel van uitspraken van rechters. Dit kan een richtlijn vormen voor de rechtspraak in latere, soortgelijke gevallen (en is meer het geval bij uitspraken van hogere rechters).
Juridisch loket
Een door de overheid ingestelde onafhankelijke organisatie waar iedere burger terecht kan voor gratis juridisch advies.
K
Kort geding
Een procedure om in spoedeisende zaken snel een beslissing van de rechtbank te krijgen. Die beslissing is een voorlopige uitspraak, in afwachting van de beroepsprocedure.
Kantonrechter
Een door de overheid ingestelde onafhankelijke organisatie waar iedere burger terecht kan voor gratis juridisch advies.
L
M
Mediation
Bemiddeling om tot een oplossing van geschillen te komen. Een onafhankelijk bemiddelaar helpt partijen tot elkaar te brengen.
Mediator
De onafhankelijke bemiddelaar in een mediation.
Memorie van antwoord
Het verweer van een gedaagde partij tegen de vordering van een eisende partij in een dagvaardingsprocedure in hoger beroep.
Memorie van grieven
De vordering van een eisende partij in een dagvaardingsprocedure in hoger beroep.
Minderjarig(en)
Kinderen jonger dan 18 jaar.
Mondelinge behandeling
Een ander woord voor comparitie.
Mondelinge uitspraak
Een uitspraak die meteen na de behandeling op de zitting door de rechter wordt gedaan.
N
Niet-ontvankelijk
Een partij in een gerechtelijke procedure is niet-ontvankelijk als er niet is voldaan aan de formele eisen. Dit wordt beoordeeld door de rechter. De zaak wordt dan niet inhoudelijk behandeld.
O
Ouderschapsplan
Afspraken tussen (gescheiden) ouders met betrekking tot hun (meestal minderjarige) kinderen over de verdeling van het gezag, de zorg- en opvoedingstaken, de kosten etc.
P
Pleidooi
Een zitting bij de rechter waarin een advocaat/gemachtigde van een partij mondeling toelicht hoe de rechter volgens de partij die hij vertegenwoordigt zou moeten oordelen.
Primair
Meest gewenste/belangrijkste vordering of verzoek.
Procedure
De behandeling van een geschil door een rechter.
Proceshandelingen
Alle mogelijke handelingen in een procedure.
Procespartij
Een partij in een procedure.
Proceskostenveroordeling
Het bedrag dat de partij die volgens uitspraak van de rechter ongelijk heeft gekregen moet betalen aan de andere partij als compensatie voor de gemaakte proceskosten. In familierechtzaken worden de kosten meestal gecompenseerd. Dat betekent dat iedere partij zijn eigen kosten draagt.
Proces-verbaal
Een door de griffier op instructie van de rechter opgesteld schriftelijk verslag van hetgeen op de zitting aan de orde is gekomen.
Q
R
Raadsheer
Rechter bij een gerechtshof of de Hoge Raad.
Raad voor de kinderbescherming
Een orgaan van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De raad behartigt de belangen van minderjarigen die dat nodig hebben.
Raad voor rechtsbijstand
Een instantie die beslist of een rechtzoekende in aanmerking komt voor door de overheid gesubsidieerde rechtsbijstand.
Rechtbank
Het gerecht dat als eerste oordeelt in een procedure.
Rechterlijke staat
Rechters.
Rechtsbijstand
Het verlenen van bijstand door een advocaat of een (professionele) gemachtigde.
Referte
Instemming met het/de verzoek(en) en/of de vordering(en) van de tegenpartij in een procedure.
Rekest
Een ander woord voor een verzoekschrift.
Rol
Een digitaal bestand van alle procedures die op een zitting behandeld worden en waarin onder meer staat aangegeven welke stukken, door welke partij, wanneer moeten worden ingediend.
Rolzitting
Een zittingsdatum die in een dagvaarding wordt genoemd.
Royement/royeren
Het schrappen/doorhalen/afbreken van een procedure (bijvoorbeeld omdat partijen tot een oplossing zijn gekomen).
S
Schikking
Een overeenkomst tussen partijen waardoor een conflict wordt opgelost voordat een rechter een uitspraak heeft gedaan.
Subsidiair
Volgt op een primaire vordering of verzoek. Een subsidiaire vordering wordt ingesteld voor het geval de primaire vordering niet wordt gehonoreerd/toegewezen.
T
Toevoeging
Een beslissing van de Raad voor Rechtsbijstand waarmee aan een rechtzoekende voor een bepaalde procedure een advocaat wordt toegewezen wiens kosten op een door de rechtzoekende te betalen eigen bijdrage na, door de overheid worden betaald.
Tussenuitspraak
Een uitspraak waarin de rechter geen eindbeslissing geeft (maar bijvoorbeeld een bewijsopdracht).
U
Uitspraak
Door een gerechtelijke instantie vastgestelde beschikking, vonnis of arrest.
Uitvoerbaar bij voorraad
Als een vonnis uitvoerbaar bij voorraad is verklaard, kan het direct ten uitvoer worden gelegd. Een eventueel ingesteld hoger beroep heeft dan geen opschortende werking.
V
Verjaring
Een vordering kan na verloop van een bepaalde tijd (de verjaringstermijn) niet langer door middel van een procedure worden afgedwongen (in het algemeen is die termijn vijf jaar nadat de vordering opeisbaar is geworden en in beginsel maximaal twintig jaar).
Verplichte procesvertegenwoordiging
Een partij mag een bepaalde procedure alleen voeren als hij/zij door een advocaat wordt vertegenwoordigd.
Verstek
Het niet voeren van verweer/verschijnen door een gedaagde/verwerende partij in een procedure.
Verstekvonnis
Een veroordeling die wordt uitgesproken omdat een gedaagde partij niet in de procedure is verschenen.
Verweer
De verdediging tegen een vordering of verzoek van een eisende/verzoekende partij in een gerechtelijke procedure.
Verweerder
De tegenpartij van een verzoekende partij.
Verzet
Bezwaarprocedure tegen een verstekuitspraak.
Vonnis
Uitspraak van een rechtbank of kantonrechter in een procedure die met een dagvaarding begint.
Verweerschrift
Een schriftelijk (proces)stuk waarin een partij verweer voert tegen het verzoekschrift van een andere partij.
Verzoekschrift
Een schriftelijk (proces)stuk waarin een partij de rechter verzoekt uitspraak te doen in een geschil met een andere partij.
Verzoeker
Een indiener van een verzoekschrift.
Voorlopige voorzieningen
Een voorlopige beslissing van een gerechtelijke instantie in spoedeisende zaken die bedoeld is als een tijdelijke regeling totdat door de rechter in een beroepsprocedure is beslist.
W
Wederpartij
De tegenpartij in een procedure.
X
Y
Z
Zitting
Mondelinge behandeling van een procedure door de rechter in aanwezigheid van partijen en hun advocaten/gemachtigden.
*De begrippen in deze lijst dienen ter informatie. Aan deze lijst kunnen geen rechten worden ontleend.
